RecenzjeSpołeczeństwoSpostrzeżenia

Każdy naród aspiruje do najlepszego momentu w swojej historii – o Bałkanach

Jeździmy do Chorwacji, Bośni, Serbii, Albanii,  jeździmy w wakacje na Bałkany. Fajna przyroda, pogoda raczej śródziemnomorska, choć ostatnio zmiany klimatyczne dostarczaja też niespodzianek, niezła infrastruktura. To wszystko ważne atuty, ale jeśli zajrzy się w historię tego regionu Europy to właśnie ona stanie się przedmiotem największej fascynacji. To niesłychany tygiel namietności, emocji, ambicji, nienawiści, konfliktów, okrucieństwa, aktów wyzwolenia, upadków w niewolę,  2000 lat historii, wiele narodów i regilii, przenikających się, nawiązujących sojusze, toczących wojny, państwa pojawiające się i znikające, mocarstwa rodzące się i przemijające.

Każdy kraj ma mniejszości, każdy ma momenty chwały, każdy z każdym walczył i z każdym żył po sąsiedzku.  Konflikt jest wpisany w tę ziemię.

„Ten odwieczny bałkański syndrom rewanżystowski: każdy naród uważa za swoje naturalne terytorium  wszystkie ziemie, które posiadał w okresie swej najdalszej historycznej ekspansji.” – pisze Robert D. Kaplan w swojej znakomitej książce „Bałkańskie upiory. Podróż przez historię.” To połączenie eseju historycznego ze współczesnym reportażem, rzecz po mistrzowsku napisana. Nie sposób przyswoić całej wiedzy autora, ale zaczynamy rozumieć nie tylko Bałkany, ale też więcej z tego, co kształtuje historię narodów i co z nimi robią władcy, dbający tylko o swoje własne interesy i aspiracje. Wszyscy władcy tacy są, również wybrani demokratycznie.

Ludźmi i narodami rządzą namiętności. Są one źrodłem niesamowitych głupstw i krzywd, ale w nie mniejszym stopniu – wielkich wzlotów ducha, także wybitnych czynów i porywającego bohaterstwa. W ogóle wielkie rzeczy – dobre i złe – pochodzą z emocji. Rozum ma niewielki wpływ na decyzje osób, rządów, państw. Wydaje się, że rozum jest zarezerwowany dla roztrzygania spraw o małej randze, krótkiej ważności i niewielkim wpływie na losy indywidualne czy zbiorowe.

Ale myślimy inaczej 🙂

Paradoksalnie im więcej czytałam o bałkańskich upiorach i szamanach, tym bardziej stawał się dla mnie banalny ten suspens, że najwiekszy polski wieszcz, Adam Mickiewicz zaczął najważniejszy polski utwór literacki od słów „Litwo, ojczyzno moja!”. Na Bałkanach spotykamy to co krok.

Krótka historia Bałkanów:

 Starożytność

  • ok. 2000 p.n.e. – pierwsze cywilizacje na Bałkanach (m.in. Trakowie, Iliryjczycy, Grecy).
  • VIII–II w. p.n.e. – rozwój miast-państw greckich (np. Ateny, Sparta) i kolonii nad Morzem Adriatyckim i Egejskim.
  • II w. p.n.e. – podbój Bałkanów przez Rzymian – region staje się częścią Imperium Rzymskiego.

 Średniowiecze

  • 395 r. – podział Cesarstwa Rzymskiego – Bałkany wchodzą w skład Cesarstwa Bizantyjskiego.
  • VI–VII w. – najazdy Słowian i Awarów; powstają pierwsze państwa słowiańskie (np. Bułgaria, Serbia).
  • IX–X w. – chrystianizacja Bałkanów (część przyjmuje prawosławie, część katolicyzm).
  • XIV w. – ekspansja Imperium Osmańskiego – początek kilkuwiekowej dominacji tureckiej.

Okres osmański

  • 1389 r. – bitwa na Kosowym Polu – symboliczny początek panowania Turków i islamu na Bałkanach.
  • XV–XIX w. – większość Bałkanów pod panowaniem osmańskim; rozwój wieloetnicznych społeczeństw.

XIX wiek – Odrodzenie narodowe

  • 1804–1817 – powstania serbskie – początek walk o niepodległość.
  • 1878 r. – Kongres Berliński – uznanie niepodległości Serbii, Czarnogóry, Rumunii i autonomii Bułgarii.
  • koniec XIX w. – wzrost napięć narodowych i rywalizacji mocarstw (Rosja, Austro-Węgry, Imperium Osmańskie).

XX wiek – Wojny i konflikty

  • 1912–1913 – wojny bałkańskie – wyparcie Turków z Europy, spory o granice.
  • 1914 r. – zamach w Sarajewie – początek I wojny światowej.
  • 1918 r. – powstanie Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców (później Jugosławia).
  • 1941–1945 – II wojna światowa – okupacja, partyzantka, zbrodnie wojenne.
  • 1945–1991 – Jugosławia jako państwo socjalistyczne, ale niezależne od ZSRR.

Lata 90. – Rozpad Jugosławii

  • 1991–1995 – wojny w Chorwacji i Bośni – brutalne konflikty etniczne.
  • 1999 r. – wojna w Kosowie i interwencja NATO.
  • 2006 r. – Czarnogóra ogłasza niepodległość – ostateczny rozpad Jugosławii.

 XXI wiek – Integracja i wyzwania

  • 2000–obecnie – demokratyzacja, reformy, aspiracje do UE i NATO.
  • niektóre kraje (np. Chorwacja, Słowenia) już w UE; inne (np. Serbia, Albania) wciąż w procesie akcesyjnym.
  • trwałe napięcia etniczne i polityczne – szczególnie w Kosowie, Bośni i Hercegowinie oraz Macedonii Północnej.