W pierwszych dniach kwietnia ukazał się Raport Coface: Niewypłacalności firm w Polsce w I kwartale 2021 roku.

Z raportu wynika m.in., że:

• Niewypłacalności wzrosły aż o 122 proc. – głównie przez coraz szersze wykorzystywanie nowej procedury pozasądowej.
• Wzrost niewypłacalności odnotowano we wszystkich branżach.
• Najlepiej radzi sobie produkcja – wzrost tylko o 34 proc.
• Najwyższy wzrost przypadków niewypłacalności zanotował transport (o 236 proc.!) oraz usługi (o 220 proc.),
• Nadal obserwujemy bardzo duży wzrost niewypłacalności w rolnictwie (o 150 proc.) powodowany coraz częstszym wykorzystywaniem tego postępowania do zakończenia działalności.

Komentuje Grzegorz Sielewicz, główny ekonomista Coface w Europie Centralnej

W pierwszym kwartale 2021 r. liczba niewypłacalności przedsiębiorstw w Polsce znacznie wzrosła – aż o 122 proc. Pomimo, że pandemia trwa już od marca ubiegłego roku, a najbardziej restrykcyjne ograniczenia obowiązywały w Polsce rok temu to sytuacja płynnościowa biznesu dopiero z opóźnieniem odzwierciedla trudności, jakich doświadczały przedsiębiorstwa na przestrzeni ostatnich 12 miesięcy.

Wprowadzone działania pomocowe pozwoliły na ograniczenie wpływu pandemii na firmy w pierwszych miesiącach głębokich zawirowań gospodarczych. Ponadto, wzrost liczby niewypłacalności jest rezultatem jedynie wysokiego wykorzystania nowowprowadzonych „ustawą covidową” uproszczonych postępowań o zatwierdzenie układu. Te formy postępowań niewymagające rejestracji w sądach dość szybko zaczęły zapełniać statystyki niewypłacalności przedsiębiorstw od drugiej połowy zeszłego roku.

W pierwszym kwartale 2021 r. liczba uproszczonych postępowań o zatwierdzenie układu była niemal równa ich łącznej liczbie w drugim półroczu 2020 r. Uproszczone postępowania zyskały na popularności ze względu na udzieloną ochronę przeciwegzekucyjną jako skuteczne narzędzie przyczyniające się do utrzymania działalności przedsiębiorstwa dłużnika. Dzięki objęciu postępowaniem dłużnik może skupić się na wdrażaniu środków restrukturyzacyjnych, a wierzyciele nie mogą zatrzymać jego działania operacyjnego wszczęciem egzekucji. Z kolei rosnąca liczba sądowych postępowań o zatwierdzenie układu wskazuje, że uproszczone postępowania nie były jedynie odwlekaniem problemu w czasie, ale próbą ratowania biznesów, które ucierpiały na skutek pandemii.

Z drugiej strony wyodrębniając jedynie upadłości i sądowe restrukturyzacje odnotowano spadek ich liczby o 31 proc. w pierwszym kwartale 2021 r. w porównaniu z pierwszym kwartałem 2020 r. Jest to tendencja, którą obserwujemy także w większości innych krajów, gdzie wprowadzone działania pomocowe przyczyniły się do spadku liczby postanowień, które powinny znacznie wzrosnąć w przypadku tak rozległego kryzysu. Jednak środki wsparcia nie będą obowiązywały w nieskończoność, a część firm nie będzie w stanie utrzymać się na rynku bez instrumentów pomocowych.

Co prawda polska gospodarka powinna wzrosnąć w tym roku o co najmniej 4 proc., a ożywienie gospodarcze tworzy znacznie bardziej sprzyjające warunki makroekonomiczne niż zeszłoroczna recesja, jednak nadal pandemia pozostaje istotnym ograniczeniem dla gospodarki i biznesu. Krajowe i regionalne lockdowny przyczyniły się do konieczności sięgania przez firmy po przewidziane prawem środki restrukturyzacji.

W rezultacie statystyka niewypłacalności przedsiębiorstw odzwierciedla aktualną koniunkturę – sektor usług, który najbardziej cierpi na restrykcjach w działalności odnotował ponad trzykrotny wzrost liczby postanowień na przestrzeni ostatnich 12 miesięcy. Podobnie transport, który zazwyczaj jest barometrem stanu gospodarki, doświadczył wzrostu postanowień w podobnej skali. Z kolei handel, gdzie liczba niewypłacalności wzrosła ponad dwukrotnie, nadal będzie zgłaszał trudności płynnościowe w obliczu utrzymujących się ograniczeń działalności w wybranych rodzajach działalności. Pomimo rosnącego udziału sprzedaży detalicznej przez internet, segment online nie jest w stanie zrekompensować spadku w tradycyjnym kanale sprzedaży.

 

Dalsza sytuacja gospodarcza i tempo ożywienia gospodarczego będą kształtowane przez sytuację pandemiczną. W przypadku rosnącej lub utrzymującej się na wysokich poziomach liczby zachorowań na COVID-19 oraz niskiego tempa szczepień, utrzymanie ograniczeń będzie konieczne. Nawet pomimo środków wsparcia i elastycznego podejścia biznesu do prowadzenia działalności w trakcie pandemii, liczba niewypłacalności nadal będzie wzrastać, nie tylko uproszczonych postępowań o zatwierdzenie układu, ale także innych form.

Ponadto, należy oczekiwać kolejnych zmian prawnych. Projekt nowelizacji ustawy o Krajowym Rejestrze Zadłużonych (KRZ) zakłada, że uproszczone postępowania restrukturyzacyjne mają być wpisane na stałe do polskiego systemu prawnego, prawdopodobnie od 1 lipca br.

  

Niewypłacalności według branż

 

branża	liczba** upadłości i restrukturyzacji I-III 2019	liczba** upadłości i restrukturyzacji I-III 2020	liczba** upadłości i restrukturyzacji I-III 2021	zmiana 2021/2020
PRODUKCJA, w tym m.in.:	56	68	91	+34%
Przetwórstwo przemysłowe, w tym:	51	63	83	+32%
Produkcja metali i metalowych wyrobów gotowych	6	13	19	wzrost
Produkcja artykułów spożywczych i napojów	8	11	12	porównywalnie
Produkcja odzieży i wyrobów tekstylnych	6	1	7	wzrost
Produkcja wyrobów z drewna, z wyłączeniem mebli	5	3	7	wzrost
Produkcja maszyn, urządzeń i urządzeń elektrycznych	3	7	6	porównywalnie
Produkcja mebli	4	4	6	porównywalnie
Produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych	7	4	4	porównywalnie
Poligrafia i reprodukcja	2	4	4	porównywalnie
Produkcja papieru i wyrobów z papieru	0	3	3	porównywalnie
Produkcja wyrobów z pozostałych mineralnych          surowców niemetalicznych (w tym materiały budowlane)	1	1	1	porównywalnie
Przetwórstwo przemysłowe pozostałe	9	12	14	porównywalnie
HANDEL, w tym m.in.:	67	43	101	+135%
Handel hurtowy	38	22	50	+127%
Handel detaliczny	24	16	38	+138%
BUDOWNICTWO	35	30	53	+77%
TRANSPORT	11	11	37	+236%
ROLNICTWO	13	32	80	+150%
USŁUGI – POZOSTAŁE branże, w tym:	42	48	153	+220%
Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna	7	7	37	wzrost
Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości	7	3	25	wzrost
Usługi dzierżawy, administrowania i wspierające	7	7	20	wzrost
Działalność finansowa i ubezpieczeniowa	5	3	17	wzrost
Zakwaterowanie i gastronomia	7	10	16	wzrost
Opieka zdrowotna i pomoc społeczna	3	8	15	wzrost
Usługi pozostałe	6	10	23	wzrost
ogółem	224	232	515	+122%

** Stan wg wiedzy na koniec pierwszego kwartału.

 

 

Sytuację w branżach komentuje Barbara Kamińska, dyrektor działu oceny ryzyka w Coface w Polsce

Produkcja przemysłowa

W pierwszym kwartale br. liczba niewypłacalności w sektorze przemysłowym wzrosła o 34 proc., co na tle całej gospodarki (wzrost upadłości i restrukturyzacji o 122 proc.) należy uznać za wynik relatywnie niski. Pomimo kolejnych fal Covid-19 nie obserwowaliśmy masowych zamknięć fabryk, jak to miało miejsce na początku pandemii. To zasługa z jednej strony wypracowanych procedur sanitarnych w zakładach przemysłowych, z drugiej dobrego popytu wewnętrznego i stabilnego zapotrzebowania na polskie produkty u największych importerów, m. in. w Niemczech.

Patrząc na wzrosty sprzedaży notowane w takich sektorach jak IT/AGD, produkcji materiałów budowlanych, czy meblowym można wnioskować, że Polacy przekierowali swoje wydatki w stronę dóbr trwałych, wobec braku możliwości podróżowania, czy korzystania z wielu usług objętych restrykcjami administracyjnymi. Polski przemysł w ostatnich miesiącach wykazywał więc wysoką odporność na kryzys. Wskaźniki PMI badające koniunkturę w przemyśle w marcu br. sięgnęły poziomu 54,3, co było wynikiem najwyższym od 3 lat.

 

Handel

Działalność handlowa była w zakończonym kwartale źródłem 20 proc. wszystkich niewypłacalności. Niestety zarówno handel detaliczny, jak i hurtowy wykazał bardzo wysoką dynamikę wzrostu upadłości i restrukturyzacji, odpowiednio o 138 proc. i 127 proc. rdr. Wśród zarejestrowanych 101 upadłości i restrukturyzacji w szeroko pojętym handlu, 60 proc. podmiotów zdecydowało się na nowy tryb uproszczonego postępowania o zatwierdzenie układu, wprowadzony ustawą covidową. 

Kolejne zamknięcia centrów handlowych, ograniczenia w przemieszczaniu się, odwołany sezon narciarski stanowiły coraz większe obciążenie dla podmiotów aktywnych w handlu, mimo wciąż dużego zakresu pomocy publicznej. Począwszy od października 2020, sprzedaż detaliczna wykazywała ujemną dynamikę wzrostu – w styczniu br. recesja wyniosła tu 6 proc. rdr, w lutym 2,7 proc. rdr. Wobec wysokiej konkurencji i dużego rozdrobnienia branży handlowej najbardziej wyeksponowane na ryzyko utraty płynności pozostawały podmioty o mniejszej skali działalności. To przedsiębiorcy i spółki cywilne dominowały w grupie, która zdecydowała się na ochronę przed wierzycielami w trybie nowego postępowania, stanowiąc 70 proc. obwieszczeń.

Perspektywy dla sektora handlowego, zwłaszcza detalicznego, pozostają trudne w kontekście przedłużających się lockdown’ów, możliwego osłabienia konsumpcji w wyniku wzrostu bezrobocia, wreszcie, a może przede wszystkim, wycofywania pomocy publicznej, która obecnie stanowi rodzaj kroplówki dla wielu podmiotów.

 

Budownictwo

Pomimo wysokiej odporności branży na kryzys sanitarny, produkcja budowlano-montażowa w 2020 roku zanotowała wyniki poniżej roku 2019. Również styczeń i luty br. przyniosły spadki dynamiki odpowiednio o 10 proc. i 16,9 proc. rdr. Dane pokazujące wzrost niewypłacalności przedsiębiorstw budowlanych w pierwszym kwartale 2021 r. o 77 proc. potwierdzają istniejące wyzwania sektora. Należy jednak zwrócić uwagę, że udział upadłości i restrukturyzacji w budownictwie stanowił tylko 10,3 proc. wszystkich bankructw, co nie jest wynikiem wysokim biorąc pod uwagę wielkość i znaczenie gospodarcze branży. Niezaprzeczalnie duży wpływ na poprawę sytuacji płynnościowej i skrócenie tradycyjnych opóźnień płatniczych w budownictwie miała pomoc publiczna.

Branża budowlana boryka się obecnie ze znacznie zmniejszonymi inwestycjami sektora prywatnego oraz samorządowego. Wobec niedostatecznego popytu zwiększa się presja na ceny, co może być szczególnie trudne do udźwignięcia przez drobniejszych podwykonawców. Sektor z nadzieją patrzy na fundusze unijne, w szczególności Fundusz Odbudowy, który powinien przynieść długoletnie inwestycje infrastrukturalne od końca 2021 roku. Beneficjentami tego wsparcia będą jednak, ze znacznym prawdopodobieństwem, duże i średnie przedsiębiorstwa.

 

Usługi

Na całym świecie kryzys wywołany przez pandemię Covid-19 najdotkliwiej i bezpośrednio dotknął przedsiębiorstwa świadczące usługi – poczynając od hotelarstwa i gastronomii, poprzez branżę eventową, na szkoleniowo-doradczej kończąc. Kraje z przewagą usług w strukturze PKB, w szczególności znane destynacje turystyczne, zanotowały najgłębsze wskaźniki recesji w 2020 roku. 

Dynamika wzrostu liczby niewypłacalności zarejestrowanych w pierwszym kwartale br. w branży usług o 220 proc. potwierdza bardzo trudną sytuację sektora. To usługodawcy stanowili 30 proc. ogółu wszystkich bankructw lub restrukturyzacji. Niechlubne wzrosty zarejestrowano praktycznie we wszystkich kategoriach usług. Niestety nieopanowana sytuacja epidemiologiczna skutkująca obostrzeniami administracyjnymi dalej niekorzystnie będzie oddziaływać na tę gałąź gospodarki, a wycofywanie środków pomocy publicznej może spowodować dalszy wysyp niewypłacalności.

             

Rolnictwo

Uwagę zwraca dynamiczny przyrost (+150 proc.) upadłości i restrukturyzacji wśród rolników. W pierwszym kwartale 2021 r. na ten krok zdecydowało się 80 gospodarstw wobec 32 w porównywalnym okresie 2020. Ich udział w sumie wszystkich niewypłacalności był znaczący i zamknął się wynikiem 16 proc. 

Myślę, że to nie tyle skutek radykalnego pogorszenia sytuacji w rolnictwie, co pokłosie wejścia w życie ustawy o restrukturyzacji zadłużenia podmiotów prowadzących gospodarstwa rolne z dnia 9 listopada 2018 r., która dopiero w kwietniu 2020 r. uzyskała wszelkie zgody na szczeblu UE. Obecnie polski rolnik może poddać się uproszczonemu postępowaniu restrukturyzacyjnemu, które chroni go przed wierzycielami i daje możliwość oddłużenia poprzez skorzystanie z pomocy publicznej Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARMiR) lub gwarancji spłat kredytów restrukturyzacyjnych udzielanej przez Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa (KOWR).

 

Niewypłacalności według form prawnych przedsiębiorstw

	** Stan wg wiedzy na koniec pierwszego kwartału.

 

forma prawna	liczba upadłości i restrukturyzacji** I-III 2019	liczba upadłości i restrukturyzacji ** I-III 2020	liczba upadłości i restrukturyzacji ** I-III 2021	zmiana
Przedsiębiorca	75	91	268	+195%
Spółka z o.o.	113	100	201	+101%
Spółka komandytowa	6	10	18	+80%
Spółka akcyjna	23	22	12	-45%
Spółka jawna	6	6	11	Wzrost
Spółdzielnia	0	2	2	porównywalnie
Pozostałe formy	1	1	3	porównywalnie
ogółem	224	232	515	+122%

Z roku na rok obserwujemy rosnący udział niewypłacalności przedsiębiorców w ogólnej grupie firm, których dotyczą statystyki. Zakończenie w ten sposób działalności gospodarczej staje się coraz częstszą praktyką. W I kwartale 2021 r. liczba niewypłacalnych przedsiębiorców (268 tj. 52 proc wszystkich) po raz pierwszy przewyższyła najliczniejszą do tej pory grupę, którą od lat stanowią spółki z o.o. (39 proc. wszystkich). Wpływ na to miały m.in. duży udział przedsiębiorców (59 proc.) w grupie pozasądowych uproszczonych postępowań o zatwierdzenie układu, wśród których mamy coraz więcej oficjalnie ogłaszanych niewypłacalności przedsiębiorców-rolników. Jedyną formą prawną, która zanotowała spadek liczby niewypłacalności są spółki akcyjne.